Chùa Chrôi Tansa là ngôi chùa giàu truyền thống cách mạng. Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, chùa luôn đi đầu trong phong trào đấu tranh chính trị, binh vận, là nơi xuất phát nhiều phong trào đấu tranh chính trị lớn như: chống bắt lính, đòi được tự do đi lại học hành, giảm tô, giảm thuế, chống chế độ Ngô Đình Diệm, chống Luật 10/59...

---

Chùa Chrôi Tansa (Chùa Jambùdìpavàràràma hay còn được gọi là Chùa Bãi Xào Giữa) thuộc loại hình di tích lịch sử cách mạng, tọa lạc ở ấp Bãi Xào Giữa, xã Kim Sơn, huyện Trà Cú, tỉnh Trà Vinh. Chùa nằm cách trung tâm thành phố Trà Vinh khoảng 40 km về hướng nam theo đường chim bay và cách thị trấn Trà Cú khoảng 05 km về hướng tây nam. Đến với chùa thuận lợi bằng đường bộ, từ thành phố Trà Vinh theo quốc lộ 54 Trà Vinh – Trà Cú qua khỏi trung tâm huyện rẻ phải theo hương lộ 36 đi khoảng 04 km, di tích nằm bên phải cách UBND xã Kim Sơn 200m.

 

Chùa Chrôi Tansa không chỉ là không gian thiêng liêng, giàu tính văn hóa tâm linh mà còn là trung tâm sinh hoạt văn hóa tinh thần của đồng bào Khmer trong khu vực Bãi Xào Giữa - Kim Sơn. Chùa tọa lạc trong khuôn viên rộng 22.220 m².Trong khuôn viên chùa có nhiều cây cổ thụ như: sao, dầu, thốt nốt, bình linh, tạo nên một khung cảnh thoáng mát và yên tịnh. Từ kiến trúc cổng chùa, chính điện đến các công trình như sa la, tăng xá… đều mang tính nghệ thuật cao và bố cục hài hòa trong khuôn viên chùa. Mỗi công trình đều là một chỉnh thể mỹ thuật hoàn hảo nó chứa đựng triết lý sâu sắc với trái tim đầy nhiệt huyết và bàn tay điêu luyện của người nghệ nhân Khmer. Những họa tiết hoa văn cho đến cách tạo các pho tượng để thờ. Mái chính điện cũng như những họa tiết, hoa văn của từng công trình đều mang đậm nét bản sắc văn hóa dân tộc Khmer. Ngoài ra, trong khuôn viên chùa còn có các công trình kiến trúc khác như: sala, tăng xá, cột cờ, trường học, tháp đựng hài cốt... đều là các công trình có giá trị về mặt kiến trúc nghệ thuật.

 

 

Mặt khác, các công trình kiến trúc nghệ thuật trong khuôn viên chùa còn là một bảo tàng hoàn hảo cả về giá trị vật chất lẫn tinh thần, giúp cho chúng ta có cái nhìn toàn diện về phong tục tập quán, tôn giáo, tín ngưỡng và bề dày lịch sử văn hóa của dân tộc Khmer. Nơi đây, còn bảo tồn chữ viết Khmer, góp phần xóa mù chữ, nâng cao dân trí, góp phần phát triển nền giáo dục nước nhà và là nơi giữ được môi trường sinh thái tự nhiên trong thời kỳ môi trường ngày càng bị ô nhiễm nghiêm trọng như hiện nay.

 

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, chùa Chrôi Tansa không chỉ đơn thuần là trung tâm sinh hoạt tôn giáo, văn hóa, giáo dục của cộng đồng dân tộc Khmer tại Phum Sróc, mà còn là cơ sở hoạt động bí mật, địa điểm nuôi chứa, bảo vệ cán bộ cách mạng. Các vị sư và phật tử chùa Chrôi Tansa đã tổ chức và tham gia hàng trăm cuộc đấu tranh trực diện với địch. Điều đó minh chứng cho ta thấy rằng: với lòng yêu quê hương  đất nước, nhân dân ta bất chấp khó khăn nguy hiểm, bất chấp hy sinh để đổi lấy độc lập tự do.

Các lễ hội truyền thống

Trải qua tiến trình lịch sử, ngôi chùa có một vị thế rất vững chắc trong đời sống xã hội và tâm thức của người Khmer. Chùa là nơi diễn ra các lễ hội truyền thống của dân tộc như:

- Bunl Chôl Chnam Thmây (Lễ Vào năm mới hay Lễ Chịu tuổi).

- Pithi Senl Đôlta (Lễ cúng ông bà).

- Bunl Som Peah Preah Khe hoặc Ok Om Bok (Lễ cúng trăng hay đút cốm dẹp).

 

Ngoài các lễ hội truyền thống, ở chùa còn tổ chức nhiều lễ hội khác gắn liền với Phật giáo Nam Tông Khmer (Therevada) như:

- Bunl Meak Bôchea (Lễ Ban hành giáo lý).

- Bunl Pisat Bôchea (lễ Phật Đản).

- Bunl Chol Vasa (Lễ Nhập hạ).

- Bun Chênl Vasa (Lễ Xuất hạ).

- Lễ Dâng y (Kathina).

 

Ngoài các lễ trên trong chùa hàng năm còn tổ chức nhiều lễ khác như: Bunl Pithea Pisek (lễ an vị tượng Phật)…

Nguồn: Kiên Tiên – Sở Văn hóa Thông tin tỉnh Trà Vinh (Bảo tàng tổng hợp).